کلرید آمونیوم در خوراک دام

کلرید آمونیوم، که در زبان فارسی به نشادر ایرانی نیز شهرت دارد و با فرمول شیمیایی NH4CL شناخته می‌شود، یکی از افزودنی‌های بسیار حائز اهمیت در تهیه خوراک دام و طیور به شمار می‌آید. این ترکیب شیمیایی نقشی بی‌بدیل و مستقیم در تسریع رشد و بهبود فرایند پروش این موجودات ایفا می‌کند.

نشادر در دو گرید مجزا به عرصه تولید می‌ رسد : گرید صنعتی با خلوص ۹۹.۵ درصد و گرید خوراکی با خلوص مثال‌زدنی ۹۹.۹ درصد. علاوه بر کاربرد وسیع در صنعت خوراک دام، این ماده شیمیایی در گستره وسیعی از صنایع دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حضور نشادر در جیره غذایی دام و طیور، به طرز چشمگیری به بهبود عملکرد سیستم ادراری حیوانات یاری رسانده و اثربخشی بی ‌نظیری در معالجه و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های ادراری آن‌ها به نمایش می‌گذارد.

نقش و اهمیت نشادر با خلوص بالا (۹۹.۹%) در جیره خوراکی دام و طیور

نشادر، که در گستره وسیعی از کاربردها مورد توجه قرار گرفته است، از نظر ظاهری در هیبت بلورهای سفید و درخشان نمایان می‌شود؛ ذراتی که گویی در خود، جوهره پاکی و اصالت را نهفته‌اند. این بلورها، خاصیتی شگرف در جذب رطوبت از محیط پیرامون دارند، به گونه‌ای که می‌توانند نشانی از تمایل ذاتی خود به دگرگونی را بروز دهند. در مواجهه با حس چشایی، نشادر ترکیبی از طعمی خنک و دلپذیر، شوری مطبوع، و رگه‌هایی ظریف از تندی را به ارمغان می‌آورد که تجربه‌ای منحصر به فرد را رقم می‌زند.

این ترکیب شیمیایی، قابلیت انحلال کامل و بی‌نقص در آب را داراست، به طوری که در بستر آب، هویت کریستالی خود را به تمامی از دست داده و به مایعی شفاف تبدیل می‌شود. این در حالی است که حلالیت آن در محیط‌های الکلی، به مراتب ناچیز و محدودتر است که این تفاوت، یکی از ویژگی‌های بارز فیزیکی آن به شمار می‌رود. خاصیت اسیدی این ماده پرکاربرد، که منشأ آن به حضور یون‌های کلراید (Cl⁻) بازمی‌گردد، به نشادر توانمندی‌های منحصر به فردی بخشیده است. این ماده در اشکال فیزیکی گوناگون، اعم از حالت جامد بلوری و نیز به صورت محلول مایع، قابل دسترس بوده و همین تنوع، دامنه کاربردهای آن را وسعت می‌بخشد.

در بررسی جنبه‌های ایمنی، آمونیوم کلراید عمدتاً ماده‌ای قابل قبول تلقی می‌شود و استفاده از آن با ملاحظات خاص، خطرات جدی را در پی ندارد. با این حال، در برخی موارد نادر، تماس مستقیم با آن می‌تواند به تحریک جزئی چشم منجر شود که این واکنش، اغلب موقتی و خفیف است. همچنین، این امکان وجود دارد که مقدار ناچیزی از آن از طریق پوست جذب بدن انسان گردد که لزوم رعایت احتیاط در هنگام کار با این ماده را دوچندان می‌سازد. به طور کلی، با رعایت اصول ایمنی و بهداشت فردی، می‌توان از مزایای این ماده ارزشمند بهره‌ مند شد.

  رازگشایی از نشادر: آمونیوم کلراید یا نمک آمونیاکی؟

آمونیوم کلراید، ترکیبی شیمیایی و شناخته شده با نام‌های رایج نشادر یا نمک آمونیاکی، در ساختار جامد و بلورین خود جلوه‌گر می‌شود. این نمک به صورت ذرات سفید و کریستالی بی‌بو پدیدار می‌گردد که هر بیننده‌ای را به تأمل در خلوص ظاهری‌اش وامی‌دارد. اما در تجربه‌ی چشایی، مزه‌ای متمایز و نسبتاً تند، با رگه‌هایی از ناخوشایندی را به همراه دارد که آن را از بسیاری ترکیبات بی‌طعم متمایز می‌کند. محلول آبی این ترکیب، خاصیتی اسیدی ملایم از خود نشان می‌دهد که به دلیل وجود یون‌های کلراید حاصل می‌شود و در طبقه‌بندی ترکیبات غیرآلی جای می‌گیرد. نکته‌ای که اهمیت این ماده را دوچندان می‌کند، نقش چشمگیر آن به عنوان یک عامل خلط‌آور و ادرارآور بسیار قوی است که همین ویژگی، کاربردهای گسترده‌ای را در زمینه‌های درمانی و داروسازی برای آن به ارمغان آورده است.

فراتر از مصارف درمانی، نشادر در حوزه کشاورزی نیز نقشی حیاتی ایفا می‌کند. این ماده به عنوان یک منبع غنی و حیاتی از نیتروژن، در فرمولاسیون و تولید انواع کودهای کشاورزی، به ویژه کلرآمونیم فسفات، به کار گرفته می‌شود. کاربرد آن در کودها، به رشد و باروری هرچه بهتر محصولات کشاورزی پرمصرفی نظیر برنج و گندم کمک شایانی می‌کند و نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی ایفا می‌نماید. اما دامنه کاربردهای کلرید آمونیوم به همین جا محدود نمی‌شود؛ در صنایع فلزی نیز، از آن به منظور آماده‌سازی و پاک‌سازی سطوح فلزی استفاده می‌شود تا بتوان پوشش‌های عالی قلع و گالوانیزه را بر روی آن‌ها ایجاد کرد. این فرآیند به بهبود چسبندگی پوشش و افزایش مقاومت فلزات در برابر خوردگی کمک می‌کند، که این امر در دوام و کیفیت محصولات نهایی بسیار مؤثر است.

تاریخچه بهره‌برداری شیمیایی از نشادر به قرن هجدهم میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که این ماده برای نخستین بار به صورت صنعتی مورد استفاده قرار گرفت و با پیشرفت‌های علمی، گزینه‌هایی با خلوص بالاتر و رطوبت کمتر از آن نیز توسعه یافت. جالب است بدانید که نام “آمونیاک” نیز به فرم طبیعی و معدنی آمونیوم کلراید اطلاق می‌شود. این ماده، به طور طبیعی، از انباشت گازهای حاصل از احتراق زغال سنگ و سایر ضایعات مرتبط با آن به وجود می‌آید. به همین دلیل، نشادر را می‌توان به صورت کاملاً طبیعی در محیط‌های خاصی نظیر دهانه‌های آتشفشانی یافت، که خود گواهی بر منشأ طبیعی و پراکندگی این ترکیب ارزشمند در طبیعت است.

 بررسی فرمول شیمیایی و مشخصات آمونیوم کلراید (نشادر) گرید دامی با خلوص ۹۹.۹٪

آمونیوم کلراید، که با نام‌های نشادر و نمک آمونیاکی نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب معدنی غیرآلی با فرمول شیمیایی NH₄Cl است. این ماده سفیدرنگ و بلورین، در حالت خالص خود فاقد بو است، اما طعمی گزنده و ناخوشایند دارد که آن را از سایر نمک‌های خوراکی متمایز می‌سازد. محلول آبی آمونیوم کلراید خاصیت اسیدی ضعیفی از خود نشان می‌دهد که ناشی از هیدرولیز یون آمونیوم در آب است.

پیشینه تاریخی بهره‌برداری از نشادر به دوران باستان بازمی‌گردد؛ جایی که بشر توانست این ماده را از منابع طبیعی بکر و کمیاب استخراج کند. از جمله این منابع، می‌توان به بلورهای طبیعی یافت شده در مناطق کوهستانی قرقیزستان و همچنین بخارهای متصاعد شده از دهانه‌های آتشفشانی فعال، نظیر کوه تفتان در ایران، اشاره کرد. این کشفیات اولیه، راه را برای آشنایی تمدن‌های باستانی با خواص این ترکیب گشود.

با گسترش راه‌های تجاری باستانی، به ویژه جاده ابریشم، آمونیوم کلراید از مناطق شرقی به سوی غرب نیز گسترش یافت و در دسترس مردمان بیشتری قرار گرفت. این تبادل کالا، نه تنها موجب غنای فرهنگی و اقتصادی شد، بلکه دانش مربوط به استفاده از مواد معدنی را نیز در سراسر جهان پراکنده ساخت.

نقطه عطفی مهم در تاریخچه تولید نشادر، توسط دانشمندان مصری در دوران طلایی اسلام رقم خورد. ایشان با ابتکاری ستودنی، موفق به استخراج کلرید آمونیوم از دودهای حاصل از تجزیه و تخمیر کودهای حیوانی، به ویژه کود شتر، شدند. این روش، منبعی پایدارتر و قابل دسترس‌تر را نسبت به منابع طبیعی پیشین فراهم آورد و پایه گذار تولید صنعتی این ماده گردید.

امروزه، علم شیمی فرایندهای پیچیده و کارآمدی را برای تولید آمونیوم کلراید ابداع کرده است. یکی از روش‌های صنعتی رایج، که بازدهی بالایی دارد، از طریق واکنش کربن دی‌اکسید، آمونیاک، سدیم کلراید و آب حاصل می‌شود:

CO₂ + 2 NH₃ + 2 NaCl + H₂O → 2 NH₄Cl + Na₂CO₃

علاوه بر این، آمونیوم کلراید به صورت تجاری و در مقیاس وسیع، از طریق واکنش مستقیم گاز آمونیاک (NH₃) با اسید کلریدریک (HCl) نیز تولید می‌شود.

نکته جالب توجه دیگر، شکل طبیعی آمونیوم کلراید است که در نزدیکی مناطق آتشفشانی و منافذ خروج گازهای داغ یافت می‌شود. این ماده در این محیط‌ها به صورت بلورهای سفید و درخشانی رسوب می‌کند، اما به دلیل ناپایداری نسبی در برابر رطوبت هوا و سرعت بالای انحلال در آب، عمر کوتاهی دارد و به سرعت تجزیه یا حل می‌شود. این پدیده طبیعی، گواهی بر خواص شیمیایی منحصر به فرد آمونیوم کلراید و رابطه آن با فعالیت ‌های زمین‌شناسی است.

کاربردهای آمونیوم کلراید درجه خوراک دام (فید گرید) در صنعت تغذیه دام و طیور

آمونیوم کلراید با درجه خلوص فید گرید، به عنوان یکی از افزودنی‌های کلیدی در فرمولاسیون انواع خوراک دام و طیور، حضوری پررنگ و مؤثر دارد. این ترکیب معدنی، نه تنها در تغذیه دام‌های بزرگ مانند گاو و گوسفند، بلکه در جیره غذایی حیوانات خانگی همچون سگ‌ها و گربه‌ها نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اهمیت آمونیوم کلراید در حفظ سلامت دستگاه ادراری حیوانات بر کسی پوشیده نیست؛ این ماده با ایجاد محیط اسیدی ملایم در ادرار، به طور چشمگیری از تشکیل کریستال‌ها و سنگ‌های ادراری جلوگیری می‌کند و در مواردی که این عارضه رخ داده است، به عنوان یک عامل درمانی حمایتی، نقش بسزایی ایفا می‌نماید.

آمونیوم کلراید فید گرید که معمولاً با درجه خلوص حدود ۹۸% عرضه می‌شود، گواهی بر دقت در فرآوری و تضمین کیفیت این محصول برای مصارف خوراکی است. این اطمینان از کیفیت، آن را نه تنها برای حیوانات، بلکه برای مصارف انسانی در صنایع غذایی نیز به گزینه‌ای مناسب بدل ساخته است.

این ترکیب، که عمدتاً به صورت پودر عرضه می‌گردد، از طعم و عطر مطلوب و قابل قبولی برخوردار است که ترکیب آن با سایر اجزای خوراک را تسهیل می‌بخشد. همین ویژگی‌ها، کاربرد آن را در صنایع غذایی متنوع کرده است.

در میان صنایع غذایی، حضور آمونیوم کلراید به عنوان یک ماده مغذی در فرآیندهای بیولوژیکی مانند تخمیر مخمرها، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. این ماده به طور خاص در تولید نان، آبجو، سس سویا و حتی بیسکویت‌ها به کار می‌رود و به طور مستقیم در ایجاد عطر و طعم دلپذیر و منحصر به فرد این محصولات، به ویژه نان، کمک می‌کند. همچنین، در صنعت شیرینی‌پزی، آمونیوم کلراید در تهیه انواع شیرینی‌ها، کلوچه‌ها و کوکی‌ها به کار گرفته می‌شود و با ایجاد بافتی ترد و طعمی دلنشین، تجربه لذت‌بختی را برای مصرف‌کننده رقم می‌زند. علاوه بر این، این ترکیب در صنعت نوشیدنی‌سازی نیز کاربرد قابل توجهی دارد و در تولید نوشیدنی‌های گازدار به عنوان یکی از اجزای فرمولاسیون حضور دارد.

کاربرد آمونیوم کلراید (نشادر) در تغذیه اسب 

کلرید آمونیوم به عنوان درمانی برای عفونت‌های ادراری در اسب‌ها شناخته می‌شود؛ وجود این ماده در جیره غذایی حیواناتی نظیر اسب و بز، از بروز عفونت در دستگاه ادراری پیشگیری به عمل می‌آورد.

این امر به دلیل آن است که مصرف آن، موجب افزایش تعداد دفعات ادرار شده و به بالا بردن حجم ادرار نیز یاری می‌رساند. به این ترتیب، عفونت با سرعت بیشتری از بدن دفع می‌گردد.

علاوه بر این، کلرید آمونیوم در رفع سنگ‌های دستگاه ادراری کاربرد داشته و به روند درمان آن‌ها کمک شایانی می‌نماید.

البته، لازم به ذکر است که افزودن مستقیم نشادر به غذای اسب و سایر حیوانات امکان‌پذیر نیست و تنها باید به صورت دارو یا افزودنی مجاز در جیره غذایی مورد استفاده قرار گیرد.

آمونیوم کلراید به عنوان یک دارو، کاربردهای فراوانی در حوزه پزشکی دارد و حضور آن در برخی ترکیبات دارویی، از جمله داروی دیفن هیدرامین، مشهود است.

به عنوان نمونه، این ماده به عنوان یک عامل خلط‌آور در تولید برخی شربت‌ها، مانند شربت دیفن هیدرامین، وجود دارد؛ این ترکیب با تحریک مخاط تنفسی، منجر به افزایش تولید مایعات اضافی در بدن انسان می‌شود.

همچنین، نمک‌های آمونیوم با تحریک مخاط معده، در برخی موارد می‌توانند منجر به حالت تهوع و استفراغ گردند.

سخن پایانی :

• نشادر، ماده‌ای شیمیایی است که توسط کارخانه تولیدی الوند شیمی نصر، در دو گرید صنعتی با خلوص ۹۹.۵% و خوراکی با خلوص ۹۹.۹% تولید می‌شود.
• کلرید آمونیوم خوراکی، مصارف گوناگونی در حوزه سلامت انسان نیز دارد.
• به عنوان مثال، در تولید شربت دیفن هیدرامین به کار می‌رود.
• استفاده از نشادر در جیره غذایی دام و طیور، کمک شایانی به درمان عفونت‌های ادراری در حیوانات می‌کند و به عنوان یک افزودنی مفید و اثربخش شناخته می‌شود.