سیانور

سیانور چیست؟

سیانور ترکیبی شیمیایی، حاوی گروه C≡N است که به عنوان گروه سیانور شناخته می شود و از اتم کربن تشکیل می شود که پیوندی سه گانه با اتم نیتروژن دارد.

 اسید سیانیدریک یا همان سیانور دسته ی از نیتریل ها هستند که از نظر شیمیایی جزء هیدروکربن های ازت دار با فرمول RCN- هستند که عامل CN آن ها به شدت سمی است.

سیانور معدنی نوعی از سیانور است که در مقیاس صنعتی تولید می گردد. سیانور های آلی اغلب با نام نیتریل شناخته می شود. معمولا در نیتریل ها گروه CN توسط یک پیوند کووالانسی به کربن متصل می شوند.

سیانید ماده ای است که اثر سریع و بالقوه کشنده دارد و میتوان آن را با بوی بادام تلخ توصیف کرد. ولی با این حال همیشه هم بو نمیدهد و تشخیص آن برای همه آسان نیست. این ماده با نام های نظامی AC و CK نیز شناخته می شوند.

سیانورها و فرآورده های آن در عکاسی، واکنش های شیمیایی، صنعت، حشره کش ها و جونده کش ها استفاده می شود.

سیانور و ویژگی های آن

سیانور دارای چندین شکل است. سیانور هیدروژن در دمای اتاق یک مایع آبی کمرنگ یا بدون رنگ است و در دمای بالاتر تبدیل به گاز بدون رنگ می شود و بویی شبیه به بادام تلخ دارد.

سیانور سدیم و سیانور پتاسیم از نظر ظاهری پودر سفید رنگ هستند.

ماده شیمیایی دیگری به نام سیانوژن که می تواند سیانور تولید کند، یک گاز مایع بی رنگ است که از هوا سنگین تر بوده و بوی تندی دارد.

برخی از ترکیبات سیانور دارای بوی مشخص هستند اما بو راه مناسبی برای تشخیص سیانور نیست زیرا بو برای بسیاری از افراد قابل تشخیص نیست.

چه موادی دارای سیانور هستند؟

سیانور ماده ای است که در برخی گیاهان وجود دارد که عبارتند از :

1. هسته برخی میوه ها مانند زردآلو، سیب و هلو. که این هسته ها دارای موادی هستند که قابلیت تبدیل به سیانور را دارند.
2. در دود سیگار و مواد قابل احتراق مصنوعی مانند پلاستیک نیز یافت می شود.

کاربرد و موارد استفاده از سیانور

1. استفاده های از فرآورده های سیانور در تولید کاغذ، منسوجات و پلاستیک
2. در تولید مواد شیمیایی مورد استفاده جهت چاپ عکس در چاپخانه ها
3. در صنایع آبکاری و استخراج طلا از سنگ معدن
4. گاز سیانور مورد استفاده در از بین بردن آفات و حیوانات موذی در کشتی و ساختمان ها
5. به عنوان سلاح شیمیایی کشنده در جنگ ها مورد استفاده قرار می گیرد که اولین بار در جنگ جهانی اول مورد استفاه قرار گرفت.

سیانور چگونه باعث مرگ می شود؟

سیانور وقتی وارد بدن می شود بلافاصله وارد جریان خون می شود. اگر مقدار سیانور کم باشد بدن میتواند سیانور را مدیریت کند و از طریق ادرار دفع کند.

اما اگر دوز سیانور زیاد باشد مانع از جذب اکسیژن توسط سلول های بدن و در نتیجه منجر به مرگ فرد می شود. این ماده بیشترین تاثیر را روی قلب و مغز برجای می گذارد زیرا این دو عضو بدن بیشترین جذب اکسیژن را دارند.

میزان مسمومیت با سیانور، بستگی به عواملی مانند میزان و مسیر سیانوری که فرد در معرض آن قرار گرفته است و مدت زمان آن دارد.

معمولا سیانور از طریق استنشاق، سطح پوست و خوراکی جذب می شود که تنفس گاز سیانور میتواند بیشترین اثر گذاری و آسیب را به همراه داشته باشد به خصوص اگر در محیط بسته اتفاق بیفتد. زیرا گاز سیانور چگالی کمتری نسبت به هوا داشته و به همین دلیل افزایش چشمگیری خواهد یافت.

با تمام این نکات در مورد گاز سیانور لذا بلعیدن آن نیز بسیار خطرناک و کشنده است.

علائم ناشی از قرار گرفتن در معرض سیانور

اگر فردی به طریق مختلف مانند بلع غذای حاوی سیانور یا تنفس گاز آن در معرض مقدار کمی سیانور قرار بگیرند ممکن است در عرض چند دقیقه برخی از علایم در آن بروز می کند :

سرگیجه، سردرد، تهوع و استفراغ، تنگی نفس و تنفس سریع، افزایش ضربان قلب، بی قراری شدید و ضعف بدن

درصورتی که فرد در معرض مقدار بیشتری از سیانور قرار بگیرد علائم فوق تشدید شده مواردی مانند تشنج، کاهش سطح هوشیاری، کاهش سطح فشار خون، ایجاد آسیب به ریه ها و نارسایی تنفسی و کاهش ضربان قلب که سبب مرگ فرد می شود.

حتی اگر فرد توسط سیانور فوت نشود دچار آسیب های بلند مدتی مانند آسیب های شدید مغزی و قلبی می شود.

نکات ایمنی در رابطه با سیانور

وقتی فردی در معرض سیانور قرار می گیرد حتما باید نکات ایمنی را رعایت کند.

1. منطقه ای که در معرض گاز سیانور است را ترک کند و در هوای آزاد قرار بگیرد. با این کار می تواند از آسیب به دستگاه تنفسی جلوگیری کند.
2. در صورتی که امکان ترک محیط را ندارید سعی کنید تا حد امکان بنشینید و از ایستادن یا قرار گرفتن در محیط با ارتفاع بیشتر بپرهیزید.
3. در صورت قرار گرفتن در معرض سیانور از طریق پوست باید فورا لباس های خود را در بیاورید و بدن را با آب و صابون شستشو دهید.
4. در صورتی که اثر ناشی از سیانور منجر به تاری یا سوزش چشم گردد باید چشم ها را با آب شستشو دهید و اگر ملزوماتی مانند عینک و لنز درون چشم باشد باید به سرعت آنها را خارج کرده و کاملا بشویید.
5. لباس های آلوده را باید در چندین لایه کیسه پلاستیکی قرار دهید و دور ریخته شود.

نحوه درمان سیانور

مسمومیت ناشی از سیانور به هیچ وجه در خانه امکان پذیر نیست و از طریق پادزهرهای خاص در بیمارستان گاهی قابل درمان است. اما به شرطی که این کار به موقع و در اسرع وقت انجام گیرد.